Anne rahmi yani uterusun doğuştan anomalileri tüm kadınların yaklaşık %0,1-2’inde görülür. Bu oran çocuk sahibi olamayan çiftlerde %4 civarındadır, buna karşın tekrarlayan gebelik kaybı olan hastalarda oran %15’e çıkmaktadır. Bu anomalilerin bazıları hiçbir sorun yaratmadığı için farkedilmezken bazıları infertilite, düşükler, erken ve geç gebelik kayıpları, erken doğum, bebekte gelişim geriliği vb gibi ciddi sorunlara neden olurlar. Bu anomaliler günümüzde transvajinal ultrasonografi, üç boyutlu ultrasonografi, rahim filmi (HSG), histeroskopi ve MR ile kolayca tanınabilmektedir.
Uterus anomalilerinin sınıflandırılması
1988 yılında yapılan AFS sınıflamasına göre uterus anomalileri 7 sınıfa ayrılır;
Normal Uterus (Resim A): Armut şeklinde olan uterusun iç boşluğu üçgen şeklindedir ve her iki köşesinden fallop tüpleri rahim içine açılırlar.
Uterus hipoplazisi ya da agenezisi: Uterus ve rahim ağzı serviks gelişmemiştir. En sık görülen tipi Mayer-Rokitansky-Kuster-Hauser sendromu olarak adlandırılır. Uterus serviks ve vajenin üst kısmı yoktur. Bu hastalarda yumurtalıklar normal bulunur. Bu nedenle adet görememe dışında tüm fonksiyonlar ve dış görünüş normaldir. Rahim olmadığı için gebeliği taşımaları mümkün değildir. Sadece başka birinin rahmine kendi yumurtalarından elde edilen embriyo yerleştirilerek çocuk sahibi olabilirler. Tedavisinde kadının cinsel ilişki yaşayabilmesi için vajen oluşturulması gerekir. Bunun için ya dilatatörler kullanılır ya da vajinoplasti denilen bir ameliyatla yeni vajina oluşturulur.
Unikornuate uterus (Resim B): Müller kanalının tek taraflı olarak tamamen gelişmemesi sonucunda uterusun bir yarısı gelişemez. Bu olay eğer kısmi gelişim eksikliği şeklinde olursa (%70 böyledir) uterusun bu bölgesinde tam gelişmemiş bir boynuz yapısı oluşur (rudimenter horn) ve bu kısım normal bölüme bir sapla bağlıdır. Bu sap açık ya da kapalı olabilir. Boynuz kısmının içinde normal endometrium bulunmaz ya da bulunabilir. Eğer bu boynuz kısmı rahim içi ile bağlantılı değilse ve içinde normal endometrium varsa burada biriken kan nedeniyle kitle, ağrı vs oluşacağı için bu boynuzun cerrahi olarak çıkarılması gerekir. Kısaca unikornuat uterusun bunun dışında tedavisi yoktur. Rahim ağzı yetmezliği, ikinci trimester gebelik kayıpları, erken doğum vs rikleri artmıştır.
Arkuat uterus (Resim C):
Uterusun fundal kısmında hafif bası mevcuttur ve genellikle normal bir değişkenlik olarak kabul edilir. Genellikle gebelik kaybı için artmış bir risk yoktur ve tedavi önerilmez.
Septat uterus (Resim D):
Uterusun oluşumu sırasında orta hatta oluşan septumun rezorbsiyonu yani ortadan kalkma sürecinin başarısız olmasına bağlıdır. Bu septum kısm yada komplete olabilir. Rahmin dış dörünüşü normaldir. Septum ile bikornuata uterusun ayırımı çok önemlidir. Septat utersu histeroskopi ile karın açılmadan kolayca tedavi edilebilmektedir. Septat uteruslu kadınlarda infertilite oranının artmadığı kabul edilir, ancak kötü bir gebelik öyküsünün varlığında septumun çıkarılması önerilmekle birlikte bu konuda hala tartışmalıdır.
4) Bikornuate uterus (Resim E): Müller kanallarının kısmi olarak birleşememesinden kaynaklanır. Rahim ağzının tek (unikornuata unikollis) ve çift (unikornuate bikollis) olduğu tipleri vardır. Kötü bir gebelik sonucu olmadan herhangi bir tedavi önerilmez. Ancak hastanın öyküsünde tekrarlayan gebelik kayıpları, erken doğum varsa o zaman Metroplasti ameliyatları ile iki uterus boynuzunu birleştirici ameliyatlar önerilir (Strassman ameliyatı vb).
Uterus didelfis (Resim F): Müller kanalının birleşememesi sonucunda oluşur ve çift rahim gelişir. Bu durumda çift rahim ağzı (serviks) mevcuttur. Beraberinde vajende septum bulunabilir. Genellikle her iki boynuz yeterli geliştiği için hastalar gebeliği terme kadar taşıyabilirler. Ancak tekrarlayan kötü gebelik sonuçlarının varlığında iki uterusun birleştirilmesine yönelik metroplasti ameliyatları yapılabilir (Strassman ameliyatı vb).
T şeklinde uterus: Geçmişte düşüğü önlemek için kullanılan ve östrojen benzeri diethylstilbestrol (DES) denilen ilacı kullanan kadınların kzı çocuklarında görülen bir anomalidir. Uterus genellikle küçük ve T şeklindedir. Ayrıca rahim ağzı servikste darlık, vajende adenozis görülebilir.
Ankara Tüp Bebek Merkezi diğer blog yazıları için tıklayınız.