Tüp bebek tedavisi sırasında kullanılan ilaçların bir kısmı tedaviyi destekleyici ya da birlikte eşlik eden sorunların çözümü için kullanılırken asıl tedavi amaçlı kullanılan ilaçlar yumurta gelişimini ve çatlamasını sağlayan ilaçlar ve yumurtlamayı önleyen ilaçlardır.
A-Gebeliğe hazırlık amaçlı vitaminler;
Folik Asid: Planlanan bir gebelikten 1 – 2 ay öncesinden başlanarak kullanılacak folik asidin (en az 400 mcg/gün), bebekte nöral tüp defekti meydana gelme riskini azalttığı bilinmektedir. Ayrıca bazı çalışmalarda gebelik dönemi için düzenlenmiş multivitaminlerinde kalb anomalilerini azalttığı bildirilmiştir. Ancak önemle belirtmek gerekir ki A vitamini gibi vitaminlerin uygunsuz miktarda alınması bebekte sakatlık yaratabilmektedir. Gebelik için tedaviye başlayacağınız bu dönemde size bu amaçlara uygun bir vitamin desteği önerilecektir.
B-Tüp Bebek Tedavisinde Kullanılan İlaçlar
Follitropinler (Gonal F gibi ilaçlardır) çok ileri teknolojiler kullanılarak (DNA rekombinasyonu) üretilirler. İçinde FSH bulunan bu ilaçlar laboratuvar ortamında doku kültürlerinde oluşturulurlar. Diğerlerine göre daha yeni ilaçlardır. Her ampuldeki ilaç dozları standarttır ve kısa iğnelerle cilt altı (subkutan), uzun iğnelerle kas içine (intramusküler) enjeksiyonla kullanılabilirler.
Ürofollitropinler (Fostimon gibi ilaçlardır). Sadece FSH içerirler ve menapozdaki kadınların idrarından elde edilirler.
Menotropinler (Menagon, Menapur, Merional gibi ilaçlardır) FSH ve LH hormonlarının saflaştırılmaları ile elde edilirler. Saflaştırmada, hormonların doğal olarak bulunduğu menopozdaki kadınların idrarları kullanılır. İlaçlar kas içine veya cilt altına enjeksiyonla kullanılır. Bu ilaçların yan etkileri benzerdir.
GnRH Analogları (Gonapeptil, Lucrin vb. ilaçlardır) Bu ilaçlar tipine göre burun yolu ile (intranazal), cilt altı (subkutan) veya kas içi (intramusküler) enjeksiyonlarla kullanılırlar. Yumurtalıklardaki folliküllerin bizim istediğimiz zamandan önce olgunlaşma ve atılmalarını engellerler. Lokal cilt reaksiyonları (kızarıklık v.b.), baş ağrısı, sıcak basmaları, ruh hali değişiklikleri ve kist oluşumu yan etkileri arasında sayılabilir. Tüm yan etkiler ilaç kesildikten bir süre sonra düzelir. GnRH analogları uzun, kısa, ultra-uzun, mikrodoz, co-flare vb gibi birçok protolün içerinde kullandığımız bir ilaçtır.
GnRH antagonistleri (Cetrotite, Orgolutron vb gibi ilaçlardır) Günümüzde GnRH analoglarının yerine kullanılmak üzere geliştirilen ilaçlardır. Yumurtalıklardaki folliküllerin bizim istediğimiz zamandan önce olgunlaşma ve atılmalarını engellerler. Adetin 2-3. günü gonodotropinlere başlandıktan sonra adetin yaklaşık 6-8. günlerinde başlanır. Tedavi sürenizi 1-2 gün kısaltırlar, gonadotropin dozunu azaltırlar, zaman sorunu olan hastalarda tedaviye erken başlayabilme avantajına sahiptir. Daha az kist oluşumuna ve daha OHSS görülmesine neden olurlar. Bu özellikleri ile daha hasta dostu tedavilere olanak sağlarlar. Ancak bu durum tedavinin başarısını artırır anlamına gelmemektedir.
hCG (Pregnyl, Profasi, Ovitrel, Charagon vb. gibi ilaçlardır) Genelde yumurta toplama işleminden 34-36 saat önce uygulanır. Yalnız kas içine ve hem kas içine hem de cilt altına uygulanabilen preparatları vardır. Yumurtaların son olgunlaşmasını ve yumurta toplama işlemi sırasında yumurtanın follikül duvarından ayrılarak kolayca aspire edilmesini sağlar. Uygulanması istenilen saatte ve belirtilen dozda yapılması çok önemlidir. İstenmeyen bir zamanlama hatası mutlaka ekibe bildirilmelidir. Yapılmaması ya da eksi yapılması durumunda yumurta toplama işleminde yumurta elde edilemez (Empty Follikül Sendromu)
Progesteron (Progestan,Crinone, Progynex, Duphaston vb gibi ilaçlardır) Bu ilaçlar döllenmiş yumurtaların (embriyoların) rahim içine tutunmalarına yardım eder. Yumurta toplama işleminden sonraki gün başlanarak gebelik testine kadar kullanılır. Görülebilen yan etkileri; göğüslerde hassasiyet, baş ağrısı, bulantı, sıvı tutulması, halsizlik, ruh halinde değişiklik, depresyon, vajinal kullanımda ise bunlara ek olarak vajinal kaşıntı ve irritasyondur. Eğer daha önceden damarda kan pıhtılaşması, emboli ya da tromboflebit yaşadıysanız doktorunuza bu konuyu tekrar hatırlatınız.
Diğer ilaçlar;
Tüp bebek tedavisi sırasında sıklıkla yukarda belirtilen ilaçlar kullanılmakla birlikte diğer bazı ilaçlardan da yararlanılmaktadır. Klomifan sitrat gibi ovülasyon indüksiyonu veya bazen IUI tedavisinde kullanılan ilaçların yanı sıra Aromataz inhibitörleri’nden (Letrazol vb) bu amaçla yararlanılabilir veya yukardaki ilaçlarla birlikte tüp bebek tedavisinde de kullanılabilirler. Özellikle PCO’lu hastalarda, meme ya da endometrium kanseri gibi hormon bağımlı kanseri olan hastalarda yararlanılabilir. PCO’lu hastalarda insülin fazlalığının etkilerinin önüne geçmek için Metformin gibi ajanlar asıl tedaviniz amacıyla ya da tüp bebek tedavinize yardımcı olarak kullanılabilir.
Ankara Tüp Bebek Merkezi diğer blog yazıları için tıklayınız.